Schrijverscollectief – Herdenken Janny Teeuwen

Wekelijks wordt op deze website (Actueel) een overdenking van Hub van de Bosch, Janny Teeuwen en Ton Hopman (het schrijverscollectief) geplaatst. Hieronder vindt u de overwegingen van Janny Teeuwen rond het thema Herdenken.

Saamhorigheid en dienen
Van kinds af aan zijn 4 en 5 mei bijzondere dagen voor mij. Op 4 mei herdenken en op 5 mei vieren. Het is me geleerd: bepaalde waarden in het leven zijn niet vanzelfsprekend, daar sta je bewust bij stil. Ik herinner me nog levendig de stille, onuitgesproken spanning in m’n lijf als de avond van 4 mei begon. De vlaggen die halfstok hingen kregen inhoud voor me, want dan wapperden ze niet zo vrolijk. De volgende dag mochten ze gehesen worden, dan was het feest. Dat alleen al voelde als een bevrijding. We hadden nog geen televisie, maar de radio stond wel aan. We zaten als gezin in stilte, in een zekere ernst met elkaar aan tafel, in afwachting. Ook dit jaar was er weer die stille spanning in me. Oud commandant der strijdkrachten generaal b.d. Peter van Uhm hield bij de Dodenherdenking op de Dam een toespraak met het thema Saamhorigheid. Hij refereerde daarbij aan zijn vader, die in de Tweede Wereldoorlog had gevochten, en zijn zoon die in Afghanistan was gesneuveld. Door de verhalen van zijn vader besloot hij te dienen en hetzelfde gold weer voor zijn zoon Dennis. Hij zei ondermeer: “Omdat ik geloof dat in dienen de sleutel ligt. Wie dient, denkt niet alleen in ‘ik’. Wie dient, denkt niet alleen in ‘zij’. Wie dient, denkt ook in ‘wij’. Ook mijn zoon besloot te dienen. Wat was ik trots. Hij sneuvelde. Voor een ander volk. In een ander land. Vijf jaar en zestien dagen geleden. Het waren duistere dagen”. Dat noemen van het aantal dagen! In een flits stelde ik me voor hoe hij, generaal van Uhm elke dag weer telde, turfde hoeveel dagen het geleden was dat zijn zoon sneuvelde. Zou hij nog steeds tellen? Want met deze toespraak is het niet over.
Moeite had hij met de zin uit te spreken dat hij zo trots was op zijn zoon, maar hij wilde het toch gezegd hebben. De pijn, het gemis gaat nooit over. Maar het betekende niet dat hij alleen maar bezig was met tellen. Van Uhm kreeg na zijn toespraak applaus van de duizenden aanwezigen op de Dam en via de sociale media reageerden mensen vol lof op zijn woorden. Hij had er niet aan getwijfeld om het persoonlijk te maken zei hij nadien in een interview. “Toen ik het verzoek kreeg, heb ik gezegd dat ik niet, níet over mijn zoon kan gaan spreken; dat hoort er juist bij. Wij als gezin hebben gezegd: Hij is gesneuveld, maar we zwijgen hem niet dood. En hoe moeilijk het ook is, we praten over hem, hij staat nog steeds in ons leven”. Wat was het nu precies vroeg ik me af, waarom zijn woorden ook mij zo hadden geraakt? In de eerste plaats stond daar een bijzonder authentiek mens. Wat hij uitsprak, kwam waarachtig over. Geen opgeblazen, uitgekauwde retoriek, maar woorden die hem recht uit het hart kwamen, zonder enige zucht naar drama of koketterie. Ik vond een antwoord in de richting van: zijn woorden hebben eeuwigheidswaarde en spreken de saamhorigheid echt aan. Ze gaan op voor altijd, hier en nu, overal voor iedereen. Juist door het zo persoonlijk te maken kan de toespraak een werkelijkheidservaring voor ieder van ons zijn. Dat kan ieder van ons vervolgens troost en kracht geven.

Zie voor de volledige toespraak: Youtube Nationale herdenking 2013 toespraak oud commandant der strijdkrachten van Uhm.

De waarde van verhalen
De vorige week schreef ik over de indrukwekkende toespraak van generaal b.d. Van Uhm op 4 mei. Vooral verhalen die vanuit een diep persoonlijke beleving worden verteld, maken indruk op de toehoorder. Het is plezierig om naar goed vertelde verhalen te luisteren. Verhalen, parabels en sprookjes lijken heel vaak op situaties uit ons eigen leven en ze hebben de bedoeling kinderen, mensen wakker te schudden en inzicht te geven. Ze laten ons van de wijsheid proeven die, vaak zonder dat we het herkennen, door ons eigen leven verteld wordt. Bovendien kun je troost en kracht putten uit verhalen. Misschien ligt juist daarin de kracht van verhalen verborgen. Een parabel die veel indruk op mij heeft gemaakt wil ik hier graag aan u voorleggen. Het leert ons dat je met alle goede bedoelingen om te helpen, je de ander vaak beter zijn eigen weg kunt laten gaan.
Iedereen heeft recht op zijn eigen proces
Een man zat op een zonnige middag rustig te genieten in zijn tuin. Zijn oog viel op een cocon waar net wat beweging in kwam. Er verscheen een kleine opening in de cocon en een vlinder probeerde met veel moeite zijn weg naar buiten te vinden door dat kleine gaatje heen. Tot verwondering van de man was de geboorte van de vlinder een niet zo gemakkelijk proces. De vlinder was anderhalf uur bezig om te proberen uit de nauwe opening te komen. Hij raakte daardoor vrijwel uitgeput, want hij deed plotseling helemaal niets meer. De man had medelijden met de arme vlinder en liep zijn keuken in, op zoek naar een schaar. Toen hij terugkwam met de schaar, zat de vlinder nog altijd in de cocon, wachtend op wat nieuwe energie. De man knipte de rest van de cocon weg; nu kon de vlinder zich moeiteloos bevrijden. Met een schok stelde de man echter vast dat de vlinder een gezwollen lijf en verschrompelde vleugels had! Hij zag hoe de kreupele vlinder over de grond strompelde en hij wachtte vergeefs op het spreiden van de vleugels. Wat bleek? In zijn medelijden had de man niet beseft dat het nauwe gaatje de wijsheid van de natuur voorstelde. De vlinder wordt namelijk gedwongen zich door een klein gaatje te wurmen, omdat daardoor de levenssappen vanuit het lijf in de vleugels worden geperst. Het moeilijke geboorteproces was precies wat nodig was voor de vlinder. Ook menselijke transformatie gaat over een nauw en stijl pad. We zouden vaak wel willen dat iemand ons zou bevrijden van onze beperkingen en uitdagingen, maar… vul maar in.