Schrijverscollectief – Afscheid Janny Teeuwen

Wekelijks wordt op deze website (Actueel) een overdenking van Hub van de Bosch, Janny Teeuwen en Ton Hopman (het schrijverscollectief) geplaatst. Hieronder vindt u de overwegingen van Janny Teeuwen rond het thema Afscheid.

Afgezaagd?
Menigeen kent wel de uitdrukking van Salvador Dali: “Bij ieder afscheid wordt een herinnering geboren”. Deze woorden worden regelmatig gebruikt bij een uitvaart, maar ze gaan evengoed op in andere, luchtiger situaties waar mensen elkaar uitzwaaien of vaarwel zeggen. Bij een vakantiereis kan het gebeuren dat je mensen ontmoet met wie je een klik hebt. Allerlei indrukken en activiteiten heb je met elkaar gedeeld en juist omdat zíj je reisgenoot waren heeft die trip meer kleur gekregen. Zowel een ontmoeting voor een korte tijd als een relatie voor langere tijd, allen laten hun indrukken achter. Er zijn gebeurtenissen en ontmoetingen die zo diep raken dat ze een keerpunt in je leven betekenen. Anderen blijven aan de oppervlakte en spelen geen richtinggevende rol in je leven. Hoe dan ook, allerlei herinneringen vormen uiteindelijk je levensverhaal.
De bovengenoemde uitdrukking krijgt een bijzondere lading als je zelf geconfronteerd wordt met een verlies. Ik maak het zelf mee… mijn moeder is deze week overleden en zij werd 94 jaar. Mijn broer stelde voor de tekst van Dali op de rouwkaart te gebruiken. Ik kreeg een gevoel van weerstand vanuit de gedachte: “Die heb ik al zo vaak gehoord, daar is niets speciaals aan”. Voor hem was hij waarschijnlijk nieuw, voor mij afgezaagd. Natuurlijk wil je voor jouw moeder iets speciaals. Want zij is jóuw moeder, zo is er maar één en ze is zo bijzonder! We lieten het even rusten, waren moe. En beetje bij beetje betrapte ik me erop dat we alsmaar bezig waren met herinneringen ophalen en ieder gaf er zijn eigen beleving en betekenis aan. Sommige gebeurtenissen herinnerde de één zich nauwelijks terwijl de andere gebeurtenis zowaar bepalend was geweest voor de relatie met mijn mama. Het gaat niet om waar of niet waar, het gaat om de beleving die je als mens hebt bij het gebeuren. Het is mooi als je dat met elkaar kunt delen, zodat het levensverhaal voor alle partijen verrassende nieuwe inzichten kan opleveren. Door de ander wordt je eigen palet van herinneringen kleurrijker, krijgt andere ladingen en daarmee wordt met terugwerkende kracht de geliefde steeds completer. Dankzij het definitieve afscheid komen al die afzonderlijke herinneringen samen en kan in de loop der tijd het unieke levensverhaal groeien. De rode draad wordt steeds scherper en de donkere en pijnlijke stukken transformeren zich tot sierlijke littekens teneinde het verhaal menselijk en aanvaardbaar te maken.
Mijn mama is niet meer, maar wat een schat aan herinneringen, ik kan er een boek over schrijven. En mama, misschien doe ik dat nog wel eens… Een mooie gedachte dat juist de dood weer ruimte biedt en er nieuwe dingen geboren kunnen worden.

Bespreekbaar maken
Dagelijks kijken drieëneenhalf miljoen mensen van jong tot oud naar soapseries. Het blijkt dus dat soaps populair zijn. Na een lange dag van besognes lekker languit op de bank en even niet hoeven ndenken. Het werkt soms misschien even geestdodend, maar het reinigt ook je geest en laat je tot rust komen.
Daar waar vroeger de gangbare moraal door levensbeschouwelijke instituties werd uitgedragen, heeft nu de tv en jawel! de soap die maatschappelijke functie voor een deel overgenomen. In bijna elke aflevering van een soap komen situaties voor waar veel mensen in hun leven ook wel eens in terecht zullen komen. Daardoor denk je vanzelf al na over dat soort situaties. En mensen die er niet naar willen kijken kunnen gewoon naar een andere zender zappen.Maar misschien is het toch wel eens aardig om je heel bewust af te vragen wat de makers met een onderwerp hebben willen overbrengen.
Bijvoorbeeld in de jeugdserie SpangaS is in de afgelopen periode een “zwaar onderwerp” aan de orde geweest. Er is te zien hoe een doodzieke tiener afscheid neemt van het leven en van haar vriendinnetje door euthanasie. De makers lieten weten hetonderwerp onder de aandacht te willen brengen om de impact van euthanasie bespreekbaar te maken onder jongeren. Jongeren, ouders maar ook docenten kunnen via het verhaal met elkaar in gesprek gaan. Het is een uitnodiging tot communicatie om gevoelens en gedachten naar buiten te brengen. De drempel wordt verlaagd om de dood bespreekbaar te maken. Vanwege het heftige onderwerp zaten er na de uitzending hulpverleners van Korrelatie klaar om anoniem vragen te beantwoorden, advies te geven of een luisterend oor te bieden. De NCRV en Korrelatie werkten voor de begeleiding van deze uitzending van het programma nauw samen zodat de kijkers goed opgevangen én gehoord konden worden. Een initiatief naar mijn hart! Want dat er nog steeds veel weerstand, ongemak en verlegenheid is om met elkaar over ernstige ziekte en dood uit te wisselen, kom ik helaas nog vaak tegen. Het zal meer opleveren dan mijn bescheiden column op deze plek.